Van Leopold II-standbeeld tot antiracismebeleid
Van Leopold II-standbeeld tot antiracismebeleid
Toen het borstbeeld van Leopold II in die periode met verf beklad werd, was de grote vraag voor het gemeentebestuur hoe ze het best omgaat met deze herinnering aan ons koloniaal verleden. Integratieambtenaar Nadège Goeman kreeg hiervoor ondersteuning van onze consulenten Rachida Sami en Hanne Vanheusden. “De oorspronkelijke vraag van onze gemeenteraad was om een debat te organiseren over het standbeeld van Leopold II. Ik hoorde van heel wat organisaties dat dit polariserend zou werken. Het Agentschap kwam als enige ook met een alternatief traject naar voren”, zegt Nadège. “Dat traject maakt nu deel uit van een ruimer antiracismebeleid.”
Bevolking informeren primeert
“Halle was de eerste stad die ons een vraag stelde over koloniale verwijzingen”, vertelt Hanne. “Toen Nadège ons contacteerde, was onze algemene handreiking over koloniale verwijzingen in volle ontwikkeling. Voor die publicatie deden we vanuit het Agentschap interviews met experts. Dat idee hebben we meteen lokaal gebruikt in Halle om te weten wat er precies leefde over dat standbeeld.”
“We stelden een groep samen vanuit verschillende visies: vanuit de erfgoedsector, de actiegroep Dekoloniseer Halle, de cultuur- en integratieraad, enkele inwoners met Congolese herkomst, de vaderlandslievende verenigingen …”, vervolgt Nadège. Veel van de mensen die we interviewden, vonden het belangrijk om mensen te informeren. Dat was een tendens bij zowel de voor- als de tegenstanders van het standbeeld. Ook opvallend was dat niemand het standbeeld wou laten verdwijnen. Sommigen gaven aan dat het symbool zelf minder belangrijk was, de waarheid erachter wel.
Om aan die nood van informatie tegemoet te komen, organiseerden we in 2021 een webinar voor onze inwoners. Professor Zana Etambala gaf in het eerste luik algemene uitleg over de koloniale geschiedenis. Vervolgens zoomden twee lokale experts in op het verleden van de koloniale standbeelden in het Albertpark en de geschiedenis van de personen die er afgebeeld staan”, aldus Nadège. “Na afloop kregen we heel wat positieve reacties van de deelnemers”, vertelt Hanne.
Creatieve suggesties
Voor het interview spraken we met Nadège af in het Albertpark, op een boogscheut van het stadhuis. “Er waren sowieso plannen om het park te herinrichten”, vertelt ze. “De vraag wat er dan precies met de koloniale standbeelden moest gebeuren, wilden we voorleggen aan de brede bevolking. We stelden een bevraging op met enkele mogelijke acties. Van de ongeveer 300 Hallenaars die de enquête invulden, kregen we ook enkele artistieke suggesties.”
“Uiteindelijk kwam het gevraagde debat er ook in de gemeenteraad. Iedereen kon dat live volgen. We zagen hier dezelfde reacties als bij de interviews en de bevraging: doe iets met deze standbeelden, maar laat ze niet verdwijnen. Op basis van alle informatie die we verzamelden doorheen het traject, besliste het schepencollege wat er uiteindelijk moest gebeuren. We halen het standbeeld van zijn sokkel en betonneren het een stuk lager. Dat heeft een symbolische waarde. Er komt ook een bord met duiding en een foto, verweven tussen de planten en een zitbank. Aan de ingang van het park creëren we bovendien een interactieve, digitale zuil met meer informatie, niet alleen over het standbeeld.”
Verderop in het park zien we het andere koloniaal monument: ‘Hulde aan de pioniers’. “Hier zullen we één van de verrassende ideeën van onze inwoners inzetten. We laten het overgroeien met een klimplant. Zo slokt het park uiteindelijk het beeld op."
Voor de invulling van de duidingstekst koos Halle voor een samenwerking met enkele experten in toegankelijkheid en educatie. Ze baseerden zich onder meer ook op de input die ze kregen voor het webinar.
“In ons uiteindelijke voorstel aan het schepencollege hadden we alle ideeën gebundeld”, vertelt Rachida. “Onze voornaamste boodschap was dat er nood is aan educatie en dat er erkenning moet zijn voor het leed en racisme.”
Externe blik
Het traject was geen uitgestippeld parcours. “Je kan best alles stap voor stap aanpakken”, getuigt Nadège. “Het koloniaal verleden is een gevoelig thema. Je moet telkens aanvoelen wat er al dan niet kan en waarvoor je draagvlak nodig hebt. De externe begeleiding van het Agentschap zorgde ook voor waardevolle oplossingen vanuit een andere invalshoek.
De handreiking geeft een mooi overzicht van wat het traject inhoudt en welke opties er zijn. Maar als ik tijdens het proces vast zat, dan had ik altijd Rachida en Hanne nodig om uit te zoeken welke optie de beste was voor Halle. Zij hadden bovendien de knowhow omtrent de sprekers die we konden inschakelen en welke goede praktijken er waren.”
Ondertussen werd Halle al verschillende keren gevraagd om te getuigen over hun aanpak. Onder meer in de Congocommissie van het Vlaams parlement lichtte het Agentschap het traject toe.